مباني نظري و پيشينه پژوهش سرمایه فکری

1-2 مقدمه    15
2-2( سرمایه های فکری    15
1-2-2)  تعاریف مربوط به سرمایه های فکری    20
2-2-2) بررسی موشکافانه علل وجود تفاوت ها در زمینه ارائه تعریفی واحد از سرمایه های فکری    22
3-2-2) دلایل افزایش توجه به سرمایه فکری    22
1-3-2-2) پدیده اقتصاد کلان    22
2-3-2-2) خصوصیات موجود در منابع نامشهود    23
3-2) تاریخچه سرمایه فکری    25
1-3-2) بررسی اثر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی و کسب مزیت رقابتی:    27
1-1-3-2) سرمایه های فکری و عملکرد سازمانی    27
2-1-3-2)  نقش ماموریت در بالابردن عملکرد    29
3-1-3-2) مزیت رقابتی    30
4-1-3-2) مزیت مشهود در مقابل نامشهود    31
5-1-3-2) مدیریت دانش، ابزاری برای تبدیل سرمایه های فکری به مزیت رقابتی    31
6-1-3-2) ارتباط سرمایه ی فکری ، سرمایه ی اجتماعی و مزیت رقابتی    32
4-2) اندازه گیری سرمایه فکری    34
1-4-2) مدل های توصیفی سنجش سرمایه ی فکری    35
1-1-4-2) مدل های مبتنی بر سرمایه ی بازار    38
2-1-4-2) مدل های مستقیم سرمایه ی فکری    39
3-1-4-2) مدل بازده دارایی ها    40
4-1-4-2) مدل های کارت امتیازی    50
5-1-4-2) مدل های تجسمی    51
2-4-2) مدل های تجویزی سنجش سرمایه ی فکری    52
3-4-2) مدل های سنجش دارایی های/ سرمایه های دانشی    53
4-4-2) ابزارهای سرمایه ی فکری    54
5-2) افشاء سرمایه های فکری    54
1-5-2) مقدمه    54
2-5-2) افشاء سرمایه های فکری    55
3-5-2) تولد اولین و دومین گزارش  سرمایه های فکری در جهان    55
4-5-2) تئوریهای ارائه شده در ارتباط با افشاء سرمایه های فکری    56
5-5-2) فاکتورهای مهم در افشاء سرمایه های فکری    58
1-5-5-2) اندازه شرکت    58
2-5-5-2) تمرکز مالکیت ها در یک نقطه    58
3-5-5-2)  استقلال هیئت مدیره    59
4-5-5-2) عمر شرکت    59
6-5-2) خصوصیات یک بیانیه افشاء مناسب    59
1-6-5-2) قابل پیشبینی کردن عملکرد    59
2-6-5-2) قابل استفاده بودن برای تصمیم گیرندگان    60
3-6-5-2)  داشتن ارتباط با استانداردهای گزارش  دهی مالی موجود    60
7-5-2)  گزارش دهی سرمایه فکری    61
8-5-2)  صورت وضعیت سرمایه های فکری    62
1-8-5-2) گزارش سرمایه فکری    63
2-8-5-2)گزارش جریان سرمایه فکری    63
3-8-5-2)گزارش یادداشت سرمایه فکری    63







1-2 مقدمه
اندیشه های بشر در حوزه های مختلف با طرح اصول موضوعه عمدتاً منبعث از مشاهدات، استدلال و استنتاج بر مبنای منطق ریاضی، ودر نهایت با بکارگیری محک تجربه در نتیجه گیری ها و پیش بینی ها پیشرفت کرده است و به مرور زمان که مشاهدات بیشتر و دقیق تر شده، پرسش ها و مفاهیم نو مطرح شده و یافته های نو بدست آمده است. به تدریج که تاریخ زندگی بشر پر برگ تر و ، اندیشه هایش پربارتر می شود، دستاوردهای بیشتری نصیب انسانها، سازمان ها و کشورها می شود، و هر چه عقل بشری بیشتر بکار می آید جان انسان آسایش بیشتری می یابد . بنابراین استفاده از تحقیقات گذشته . بررسی آن ها بسیار موثر است.
در این فصل ابتدا ما به بررسی تعاریف و مطالب مربوط به سرمایه فکری پرداختیم سپس تاریخچه و سیر تکاملی سرمایه فکری را مورد بررسی قرار دادیم و نهایتا به تشریح و نحوه اندازه گیری سرمایه فکری و همچنین افشای سرمایه فکری در صورت های مالی پرداختیم.

2-2( سرمایه های فکری
در سالهای اخیر انباشت و تضارب افکار مختلف در سازمانهای انسانی به تولید، ارتقاء و بازتولید اندیشه های جدید کمک کرده و از آنجا که با بکارگیری اندیشه ، حیف و میل کمتری در انرژی، تجهیزات و مواد اولیه پیش آمده، جایگزین های ارزان تری برای ماشین آلات و ابزارها پیدا شده و فرآیندها نظام های با ارزش تری پدیدار شده اند، تفاوت های بارزی در زندگی گروههای انسانی بویژه در سازمانها حاصل شده است، حاصل این تغییرات جدید، پیشرفت بیشتر اقوام و مللی است که نسبت به همگنان خود از دانش بیشتری برخوردار هستند. مدیران سازمانها با درک این تفاوت، الگوهایی را برای مدیریت دانش سازمانی تجربه کرده اند و نظریه پردازان با تفسیر و تشریح و پیرایش این الگوها به توسعه ی  بحث کمک کرده اند. اما سرمایه های غیرملموس سازمانها منحصر به سرمایه دانشی نیست قدرمسلم آن است که هر سازمانی که کارکنان داناتر، ساختار چابک تر، مدیریت بهتر، قابلیت بیشتر، فرهنگ بهتر،روابط با ارزش تر و یادگیری بیشتری دارد سود بیشتری را نصیب سهامدارانش می کندو به همین دلیل سازمانهای امروزی و بیش از آنها مدیران کشورهای پیشرفته در اندیشه ی مدیریت سرمایه ی فکری هستند. سرمایه های انسانی، قابلیت سازمانی، ساختار مدنی ، ارتباطات ملی و بین المللی و بویژه فرهنگ، نه تنها طرد و نفی نمی شوند ، بلکه به فراخور ارزشی که دارند به مثابه ی سرمایه های سازمان، ثبت و ضبط می شوند و این به آن معنی است که مدیران نه تنها در پی ساکت کردن صداها و اندیشه های جدید نیستند بلکه آن را غنیمتی برای حوزه ی مدیریتی خود میدانند.
شرایط خاص اقتصادی حاکم بر شرکت های فعال باعث گردیده تا مزیت رقابتی این شرکت ها دیگر بر پایه دارایی های مشهود آنها نباشد . آن چیزی که امروزه این شرکت ها را در صحنه اقتصاد کنونی رقابت پذیر می نماید دارایی های نامشهود و به عبارتی سرمایه های  فکری آنهاست. این قبیل شرکت ها با برقراری ارتباط مناسب با مشتریان و کسب تجربه لازم در این مسیر و با اتکا به دانش ، تکنیک های سازمانی و مهارتهای تخصصی خود توانسته اند این امر را محقق سازند . امروزه سود پایدار زمانی بدست می آید که اولا سازمانها راه بدست آوردن دانش را یاد بگیرند و ثانیا این دانش را مدیریت نموده و با کمک فرایندهای موجود در مدیریت دانش به سرمایه های فکری تبدیل نمایند. زمانی که شرکت ها از اقتصاد صنعتی به سمت اقتصاد دانشی حرکت می نمایند با چالش های بزرگی مانند پویایی ، عدم اطمینان و پیچیدگی روبرو می گردند. در چنین محیط کسب و کاری نیاز به آگاهی بیشتر در مورد سرمایه های فکری و کنترل آنها فزونی می یابد. اهمیت زیاد این موضوع منجر گردیده تا شرکت ها تلاش زیادتری در جهت شناسایی دارایی های نامشهود خود و از سویی مدیریت مناسب آنها نمایند ( عالم تبریز ، 1388 ، ص 17 ).
جای هیچ گونه شکی نیست که در قرن بیستم شاهد تغییراتی انقلابی در فرایند خلق ارزش توسط شرکت ها بوده ایم. گسترش تکنولوژی های قدرتمند ، سیستم های ارتباطی سریع، دسترسی سریع به اینترنت و جهانی سازی، برخی از تغییراتی است که حاضران در این قرن در صورتی که خواهان بهبود در کیفیت زدگی می باشند بایستی آنها را بکار ببندند.
در طول انقلاب صنعتی و تا همین اواخر ارزش ایجاد شده  درکسب و کارها  اساسا از طریق استفاده موثر از منابع فیزیکی  حاصل می شده است . امروزه ارزش در سازمانها به صورتی فزاینده از طریق استفاده از دانش فنی عامل انسانی و عوامل نسبتا مشهودی مانند نام تجاری یا سیستم  های اطلاعاتی حاصل می شود. به تولید ارزش از این منابع جدید عنوان کلی دانش اطلاق می شود. نکته قابل توجه اینکه دانش مقوله ای است که همیشه وجود داشته، اما اخیرا این دارایی به عنوان خالق اصلی ارزش معرفی شده  است (همان منبع، ص18).
بر اساس نظریات لو  (2001) دو دلیل اصلی برای این تغییر در نگرش وجود دارد:
1- افزایش رقابت حاصل از جهانی شدن و افزایش خصوصی سازی
2- پدیدار شدن سیستم های اطلاعاتی جدید و پیشرفت های تکنولوژیکی
دانش انجام کار یک سازمان تحت عناوین متفاوتی نام گذاری می شود که در این بین مشترک ترین نام هایی که به چشم می خورد عناوین دارایی های نامشهود و سرمایه های فکری است. به دلیل کاربرد های زیاد این دو واژه ، در حال حاضر آنها را هم معنی می دانند. اما در اصل سرمایه های فکری را بایستی زیر مجموعه ای از دارایی های نا مشهود دانست. به عبارت دیگر، اقلام ناملموسی وجود دارند که به لحاظ منطقی بخشی از سرمایه فکری یک سازمان نیستند. شهرت یک سازمان نمونه ای از آن است. شهرت یک سازمان ممکن است یک محصول فرعی یا نتیجه کاربرد منطقی سرمایه های فکری یک سازمان باشد، اما نی تواند بخشی از آن محسوب شود. از زمان گذشته تمایز بین دارایی ناملموس و سرمایه فکری مبهم بوده است . دارایی های ناملموس تحت عنوان " سرقفلی" و سرمایه فکری به عنوان بخشی از سرقفلی در نظر گرفته شده اند.